CỘNG ĐỒNG ĐÃ TỰ MÌNH TẠO RA NHỮNG CHIẾC Ô TÔ BẰNG CÁCH NÀO: KINH NGHIỆM CHUYÊN MÔN CỦA TẤT CẢ MỌI NGƯỜI

Nếu có một ngành công nghiệp nào được nhận diện với quyền lực cũ và cách quản lý của thế kỷ 20, thì đó sẽ là ngành công nghiệp ô tô. Tuy nhiên, câu chuyện tiếp theo của chúng tôi sẽ kể về một công ty sản xuất xe hơi theo phương thức đặc thù của thế kỷ 21, một công ty tin tưởng hoàn toàn vào việc kết hợp giữa quyền lực cũ và quyền lực mới.

“Chúng tôi luôn cố gắng hết sức để suy nghĩ và sáng tạo bằng lối tư duy mở”. Khẩu hiệu đó là một trong những lời kêu gọi của công ty Local Motors và nó cũng quảng bá một mô hình doanh nghiệp xe hơi hoàn toàn khác biệt.

Tạp chí Financial Post mô tả mô hình kinh doanh của Local Motors là “cực đoan đến mức khó hiểu vào thời kỳ đầu: lấy nguồn lực từ cộng đồng, xe được ‘in’ 3D (3D-Printed vehicle) đã được chế tạo từ các nhà máy nhỏ tại địa phương nhưng có quy mô như những cửa hàng tạp hóa, sau đó được bán trực tiếp cho người tiêu dùng”. Local Motors có một cộng đồng 50.000 người không nằm trong biên chế trả lương của nó, đó là những người thiết kế và phát triển ý tưởng cho các dòng xe mà công ty này sản xuất ra và sau đó bán theo những lô hàng nhỏ. Đó là những người công nhân với số tiền ít ỏi, chỉ đủ trang trải cho các động cơ. Đôi khi việc lắp ráp những chiếc xe này lại nhờ vào sự giúp đỡ từ các thành viên trong cộng đồng. Mô hình này hoàn toàn trái ngược với chủ nghĩa Fordism, chế độ sản xuất thống lĩnh của thế kỷ trước, trong đó các sản phẩm tiêu chuẩn hóa được sản xuất với số lượng lớn trên dây chuyền lắp ráp và sau đó được bán ra hàng loạt trên thị trường. Local Motors đưa đến khách hàng của họ một đề xuất trái ngược với đề xuất nổi tiếng của Henry Ford: “Bất kỳ khách hàng nào cũng có một chiếc xe được sơn theo màu mà họ muốn miễn là nó màu đen”.

Cộng đồng Local Motors được xây dựng bởi những thành viên nhiệt huyết, từ người có tay nghề cao đến người nghiệp dư, tất cả đều có mơ ước to lớn về tương lai của ngành xe hơi và đóng góp một phần vai trò trong việc thúc đẩy tương lai đó xảy đến nhanh hơn. Các thành viên của cộng đồng đã cùng nhau thiết kế và phát triển một chiếc xe bus mini tự phục vụ, một chiếc xe chuyên dùng cho việc vận chuyển pizza (tích hợp thêm lò nướng), một chiếc xe độ, một chiếc xe tải địa hình, và nhiều loại xe khác nữa.

Để thực hiện điều này, Local Motors và nhà đồng sáng lập trẻ tuổi, Jay Rogers, đã làm lật ngược một ngành công nghiệp vốn luôn định hướng từ trên xuống bằng cách thu hút nguồn khách hàng của họ theo hướng sau: “Chúng tôi hỏi bạn, các thành viên của cộng đồng Local Motors, những gì bạn muốn cải thiện trong ô tô của mình và bạn nói rằng bạn mong muốn được tự mình thực hiện việc bảo trì, sửa chữa và cải tiến ô tô. Bạn đã nói rằng các nhà sản xuất ô tô ngày nay đang làm cho việc tiếp cận đến các bộ phận máy và thực hiện các tác vụ đơn giản (như thay đèn pha hay sạc những chiếc ắc quy hết điện) trở nên khó khăn hơn. Bạn nói rằng việc xác định tiếng vang và tiếng ồn cũng rất khó khăn bởi vì các bộ phận được chôn sâu trong cấu tạo không thể tiếp cận ẩn trong chiếc ô tô của bạn. Nghe có vẻ như chúng ta đều đang lái những cỗ máy bí ẩn”.

Sau đây là cách mà Local Motors hoạch định một trong những thử thách gần đây nhất cho cộng đồng mình: lên ý tưởng về một chiếc ô tô được “in” 3D thật sự chạy trên đường cao tốc – đầu tiên trên thế giới, với thiết kế và bộ phận máy mở để bất kỳ ai cũng có thể sửa chữa nó, cùng với khái niệm mô-đun cho phép người dùng tạo ra một chiếc xe với các thông số kỹ thuật của riêng họ.

Thiết kế đã giành chiến thắng là “Swim”, sản phẩm trí tuệ của Kevin Lo tại Vancouver (tên dự thi là Reload), một kỹ sư của tập đoàn công nghệ Hewlett-Packard đã học về thiết kế xe hơi trong thời gian rảnh rỗi để cải thiện các khía cạnh tương tác với người dùng trong công việc toàn thời gian của mình. “Thực tế là tôi đã thiết kế nó giống như một chiếc giày phụ nữ”, ông nói.

Triết lý thiết kế của Local Motors hoàn toàn đối lập với Apple, nơi mà các nhà thiết kế công nghiệp được xem là thông thái, thậm chí được ví như Đức Chúa Trời, và cũng là nơi cho rằng người tiêu dùng không nhận thức được họ muốn gì cho đến khi các sản phẩm của Apple được cho ra đời từ thiên đường Cupertino.

Vậy điều gì giúp cho Local Motors không sa vào tình thế hỗn loạn? Thành công của nó là ở việc kết hợp nhịp nhàng quyền lực cũ và quyền lực mới để cho phép quần chúng giữ một vai trò quan trọng (và sở hữu chung) trong việc thiết kế những chiếc xe hơi của họ, sau đó chắc chắn rằng họ đứng ngoài cuộc chơi.

Alex Fiechter, giám đốc phát triển sản phẩm của Local Motors, chỉ ra rằng công ty có đội ngũ nhân viên đến từ tất cả các ngành kỹ thuật tương tự như các đối thủ cạnh tranh truyền thống của họ, và họ cũng có vòng đời sản phẩm tương tự. Tuy nhiên, họ đã tìm ra cách để mở cửa quy trình sản xuất cho một cộng đồng lớn hơn cùng tham gia.

Sau khi thiết kế của Swim được chọn, Local Motors đã đăng một loạt “các nhu cầu dự án” khác cho cộng đồng, những nhiệm vụ cơ bản tương tự mà bất kỳ công ty xe hơi nào cũng phải đối mặt trong giai đoạn chuyển đổi từ thiết kế thành hiện thực. Fiechter giải thích: “Chúng tôi đang tìm kiếm những sự tương tác ngẫu hứng, đại loại như khi chúng tôi đụng phải ai đó trên hành lang, rồi chúng tôi nói về vấn đề mà chúng tôi đang gặp phải, và họ nói ‘Vâng, đó thực sự là công việc trước đây của tôi, hoặc đó là công việc hiện tại của tôi, tôi đang làm công việc đó’. Họ đang tìm kiếm thành viên sẽ trả lời kiểu: ‘Đây là đam mê của tôi. Tôi đã từng hoàn thành đề tài này. Để tôi nói cho bạn biết bạn cần làm gì’”.

 Những ưu thế của việc kết hợp quyền lực

Jay Rogers nói rằng bản năng của anh ấy luôn hướng đến cộng đồng. Nhưng thành công của anh ấy là biết được khi nào công ty cần thiết lập các điều khoản và đưa ra những lời kêu gọi đúng đắn. Ông gọi phương pháp của mình là “phác họa chiếc hộp vừa vặn”, thiết lập các thông số và điều kiện rõ ràng cho cộng đồng để họ có thể thỏa sức xây dựng và sáng tạo. Sự nghiêm ngặt được định hướng bởi tầm nhìn của công ty về tính khả thi của chuỗi cung ứng và hiểu biết tổng quan của nó về các điều kiện bên ngoài định hình khả năng tồn tại của một sản phẩm cụ thể.

Khi Kevin Lo gửi bài dự thi của mình đến sân chơi này, người kết nối của cộng đồng thiết kế cho Local Motors vào thời điểm đó, Nicolas de Peyer, ban đầu từ chối bài dự thi vì nó không đáp ứng được các tiêu chí của cuộc thi. “Tôi cho rằng bài dự thi này rất tệ và nó quá khép kín – điều duy nhất khiến tôi chần chừ là bởi tôi không rõ về phần mui trần linh hoạt có thể chuyển đổi của thiết kế này”, ông nói với Lo và đưa ra các chi tiết mà Local Motors yêu cầu. Khi Lo vượt qua những vòng này, de Peyer chấp nhận bài dự thi của anh ta kèm theo một lời chúc mừng nồng nhiệt. Hình thức trao và nhận thông tin qua lại này là đặc thù trong cách mà Local Motors cấu thành sự tham gia trong cộng đồng của nó.

Rogers nhận thức được rằng cộng đồng đang thách thức anh ta: “Không có một lời phê bình nào mà chúng tôi chưa từng nghe. ‘Anh không có lốp xe 35 inch, anh chỉ có lốp xe cỡ 34 inch, anh nên trang bị lốp xe 35 inch’. Vâng. Chúng tôi ghi nhận, chúng tôi nghĩ về nó, chúng tôi tôn trọng nó, chúng tôi nhận ra cần có một sự cân bằng. Lốp xe 35 inch đắt hơn 2.000 đô-la, lốp xe cỡ 34 inch nhỏ hơn một inch và do đó bạn mất một vài tính năng về vật liệu… nhưng bạn có thể mua mỗi cái với giá 150 đô-la. Chúng tôi đã quyết định không sử dụng lốp xe trị giá 2.000 đô-la cho những chiếc ô tô của mình”. Khi bạn giải thích điều này với cộng đồng, Rogers nói: “Họ sẽ trả lời rằng ‘À, thật hợp lý, tại sao tôi lại không biết điều đó chứ?’”.

Cộng đồng cũng kỳ vọng về một mức độ phù hợp của quyền lực cũ sẽ được công ty này sử dụng, là chỉ ở mức một vài lần. “Đôi khi có những người nói: ‘Bạn đang yêu cầu chúng tôi làm quá nhiều’”. Ví dụ như khi công ty để cộng đồng đảm nhận việc thiết kế cổng thông tin trên trang web, đã có sự phản đối từ một số thành viên: “Các bạn có làm việc không vậy?”.

Local Motors hiện đang tìm ra cách tốt nhất để chia sẻ những giá trị sáng tạo của nó với cộng đồng của mình. Các thành viên trong cộng đồng sở hữu những đóng góp của họ đối với nền tảng thông qua giấy phép Tài sản Sáng tạo Cộng đồng (Creative Commons), mọi thành viên đồng ý sẽ chia sẻ tài sản trí tuệ đó nếu bài dự thi của họ được chọn. Các bài dự thi thắng cuộc sẽ có được tiền thưởng và trong một vài trường hợp, nhà thiết kế thắng cuộc còn thu được tiền bản quyền từ sáng kiến của mình. Rogers cho rằng việc chỉ trao tiền bản quyền cho những người có đóng góp quan trọng nhất là con đường tốt nhất để chia sẻ giá trị trong dài hạn; nhưng ông cảm thấy rằng một mô hình tương tác nhiều hơn, trong đó mọi đóng góp đều được thanh toán bằng tiền, sẽ làm hoen ố tinh thần hợp tác và sự tình nguyện gắn kết trong cộng đồng. Tất cả sự tham gia đều được đền đáp khi Local Motors tung các loại ô tô này ra thị trường. Ở đây, chúng ta nhìn thấy được “phần thưởng cho sự tham gia” trong thực tế. Những người đã tham gia vào sự phát triển của chiếc xe cũng mặc định sẽ được thuyết phục để mua chúng. Cộng đồng Local Motors đã xây dựng được một kênh marketing miễn phí để cạnh tranh với những thương hiệu được tôn thờ như Harley Davidson hoặc Tesla.

Vẫn còn sớm để đánh giá về tương lai của Local Motors. Công ty vẫn còn cách rất xa so với quy mô của các đối thủ ô tô lớn. Nhưng nó cho chúng ta thấy một doanh nghiệp sản xuất dựa trên sức mạnh của cộng đồng có thể hoạt động như thế nào.

Cùng xem video về cách in 3D xe ô tô của hãng Local Motors:

Huỳnh Hữu Tài (Trích từ cuốn sách New Power-Quyền lực mới)