Năm 2015, một học sinh lớp tám đã thực hiện một cuộc nghiên cứu về sự thật của những dấu hiệu “No Irish Need Apply (Không dành cho người Ai Len )” được cho là đã xuất hiện trong thế kỷ 19 ở nước Mỹ. Mặc dù từ năm 2002 một nhà sử học nổi tiếng đã tuyên bố rằng những dấu hiệu đó là một huyền thoại và chưa bao giờ tồn tại, học sinh lớp 8, Rebecca Fried đã chứng minh được sự sai lầm này, đơn giản chỉ bằng cách thực hiện một số nghiên cứu cơ bản trên Google. Fried không chỉ tìm thấy những ảnh chụp làm bằng chứng – mà cô ấy còn tìm thấy nhiều thứ khác.
Những điều được “chuyên gia” nêu ra không phải luôn hoàn toàn đúng.
Trở lại năm 1830, nhà nghiên cứu khoa học, tiến sĩ Dionysius Lardner nói rằng: chúng ta không thể di chuyển trên đường sắt ở tốc độ cao vì hành khách trên tàu sẽ không thể thở. Và vào năm 1903, Chủ tịch Ngân hàng Savings Michigan khuyên luật sư của Henry Ford không nên đầu tư vào công ty Ford Motor chỉ vì chiếc xe ngựa vẫn còn ở đây nhưng chiếc ô tô chỉ là một điều mới mẻ. Có rất nhiều ví dụ khác như trên, và đó là lý do tại sao mà không phải tất cả các chuyên gia được đánh giá cao như trước đây.
Làm thế nào để xã hội đánh giá cao cho các chuyên gia.
Trước đây, nhiều năm học tập, nghiên cứu, kinh nghiệm làm việc, và các chức danh là cách hầu hết mọi người công nhận các chuyên gia. Thật không may, những điều ấy không còn phù hớp với hiện tại. Ví dụ, các tài liệu nghiên cứu trong quá khứ bây giờ có thể đã lỗi thời. Và đối với những người có kinh nghiệm làm việc phong phú, điều này không đảm bảo họ làm việc một cách hiệu quả hoặc chất lượng cao. Các danh hiệu như được bác sĩ của ____, hoặc được nhà tâm lý học của ____ có thể đã được cấp bằng hoặc chứng nhận dựa trên các kỳ thi, nhưng các bằng cấp này có còn “hạn sử dụng” hay không, thì còn là một điều chưa biết. Việc đánh giá một người liệu có phải chuyên gia, không chỉ dựa trên các yếu tố trên mà còn liên quan đến việc cập nhập thông tin và kiến thức sẽ luôn thay đổi theo thời gian. Không phải tất cả các chuyên gia sẽ dành đủ thời gian để theo kịp với sự phát triển mới nhất trong lĩnh vực lựa mà họ chọn. Các chuyên gia truyền thống đã trở thành chuyên gia bằng cách dành rất nhiều thời gian để nghiên cứu về các vấn đề khoa học xã hội, nhưng ngày nay, Internet đã giảm đáng kể thời gian cần thiết để nghiên cứu hoặc tìm hiểu về một kiến thức, vấn đề nào đó. Bạn có thể nghĩ về nó theo cách này : Trong quá khứ, các chuyên gia sở hữu kiến thức, ngày nay kiến thức này được cung cấp miễn phí trên web.
Rõ ràng, Internet đã nhanh chóng chuyển thông tin từ tay của những người có nó – vào tay những người không có.
Tất nhiên, sự phát triển của internet không xóa sạch các chuyên gia đúng chuẩn. Chúng tôi vẫn nên tôn trọng các chuyên gia thực sự, đặc biệt là những người đã trải qua các giai đoạn nêu dưới đây.
Năm Giai Đoạn Mà Tất Cả Các Chuyên Gia Đẳng Cấp Phải Trải Qua
Mô hình mua lại kỹ năng của Dreyfus đã đưa ra năm giai đoạn riêng biệt mà tất cả các chuyên gia phải trải qua.
Giai đoạn 1: Học việc
- Làm theo các quy tắc và kế hoạch họ được dạy.
- Thiếu tính linh hoạt trong việc xử lý công việc và thách thức.
- Không biết làm thế nào để đưa ra phán quyết dựa trên những gì họ đã học.
Giai đoạn 2: Bắt đầu có chuyên môn
- Có nhiều kinh nghiệm và bắt đầu giải thích các tình huống khác nhau.
- Sử dụng cách giải quyết tương tự cho các tình huống khác nhau bởi vì họ không có đủ kinh nghiệm để nhìn sâu hơn vào từng trường hợp.
Giai đoạn 3: Chuyên môn cao
- Thống nhất hơn trong cách xử lý các vấn đề.
- Bắt đầu biết làm thế nào để giải thích các tình huống khác nhau một cách linh hoạt.
- Bắt đầu xây dựng các thói quen của riêng mình nhằm đạt được các mục tiêu đề ra.
Giai đoạn 4: Thông thạo
- Có khả năng giải quyết vấn đề bằng kinh nghiệm và trực giác.
- Liên tục điều chỉnh cách thức nghiên cứu và cách tiếp cận.
- Nhận thấy sự sai lệch so với mô hình thông thường.
- Đưa ra các gợi ý và hướng dẫn cho người khác dựa trên kiến thức và kinh nghiệm.
Giai đoạn 5: Chuyên gia
- Hiểu toàn bộ vấn đề một bằng kinh nghiệm và trực giác với một sự hiểu biết sâu sắc và bao hàm
- Tạo ra các hướng dẫn, kế hoạch và quy tắc cho người khác.
- Liên tục tự học và tự cập nhập kiến thức mới.
- Biết cách xử lý những vấn đề chưa từng xảy ra trước kia khi dựa trên nên kiến thức có sẵn.
Các giai đoạn trên cho thấy, các chuyên gia không cần phải là thần đồng hay những người khổng lồ trí tuệ. Trên thực tế, người dân bình thường có thể trở thành chuyên gia, miễn là họ sẵn sàng đầu tư thời gian và nỗ lực cần thiết.
Mô hình của Dreyfus không chỉ cho thấy các chuyên gia thực sự có những kỹ năng gì – mà còn tiết lộ những gì còn thiếu từ các chuyên gia giả mạo.
Đừng để bị lừa bởi các chuyên gia giả mạo
Nhiều người tự khẳng định họ là chuyên gia khi chỉ mới ở giai đoạn 2 hoặc giai đoạn 3 của mô hình Dreyfus.
Những người này đã đạt được một số kiến thức và kinh nghiệm, nhưng họ đã không tiếp tục dành thời gian cho quá trình học tập và cập nhật những kiến thức mới – diều mà lẽ ra họ nên làm. Do nên, khi những “chuyên gia giả mạo” gặp phải những vấn đề mà họ chưa bao giờ gặp, họ lại dựa vào các phương pháp cũ để xử lý chúng.
Tuy nhiên, khi nói đến những trường hợp này, thường thì các phương pháp truyền thống đó có thể không còn phù hớp, và cái gọi là các chuyên gia sẽ không thể đưa ra các nhận xét và thông tin đúng đắn. (Không giống các chuyên gia chính hãng đã đạt đến giai đoạn 5.)
Hành trình trở thành một chuyên gia
Để trở thành một chuyên gia chân chính, bạn phải bắt đầu như một người học việc và tăng tiến tự nhiên qua từng giai đoạn. Có một số điều cần lưu ý khi bạn trải nghiệm từng giai đoạn và đây là hướng dẫn để giúp bạn vượt qua từng giai đoạn một cách hiệu quả.
Từ người học việc đến người có chuyên môn : Nắm vững kinh nghiệm và kiến thức của bạn
Bước đi của bạn từ người học việc đến người có chuyên môn cần theo sát việc hình thành và phát triển “thư viện” tri thức và kinh nghiệm của cá nhân. Bạn phải hoàn thành sổ ghi chép về kinh nghiệm và kiến thức đã học để thể hiện sự tiến triển của mình. Yêu cầu sự đánh giá và nhận xét từ người dạy kèm / người hướng dẫn của bạn, và thêm thông tin này vào sổ ghi chép của bạn. Cuối cùng, ghi lại nhận xét của bạn cho các hành động bạn đã thực hiện.
Hãy nói rằng bạn muốn học cách chơi guitar, như là một người chuyên nghiệp, ở giai đoạn này bạn sẽ học thêm nhiều về hợp âm, giai điệu và kỹ thuật đánh đàn. Hãy nhớ ghi lại càng nhiều càng tốt trong sổ ghi chép của bạn, để bạn có thể dễ dàng ôn lại những gì bạn đã học.
Từ người có chuyên môn đến người có chuyên môn cao: Tìm mọi cơ hội để thực hành kiến thức
Học tập là từ việc tham gia và tương tác với người khác. Thông thường, điều này xảy ra thông qua việc trao đổi ý tưởng và ý kiến. Khi bạn chuyển từ người mới bắt đầu để trở thành người có chuyên môn cao, bạn sẽ phát triển từ việc thu nhận kiến thức để tham gia vào thực tế, tương tác với nhiều người khác. Có thể bạn sẽ thấy mình dễ dàng tìm ra đáp án ở các vấn đề thông thường và bắt đầu đưa ra các ý kiến đề xuất, dựa trên những gì đã học.
Trong thế giới guitar, đây là giai đoạn mà bạn sẽ thấy mình cần phải luyện tập nhiều hơn – và thậm chí khi bạn đã bắt đầu thành thạo.
Từ người có chuyên môn đến người thành thạo: Giải quyết các vấn đề
Giai đoạn này sẽ tốn nhiều thời gian của bạn nhất vì nó bắt đầu từ việc liên tục tiếp xúc với các vấn đề và các ý kiến khác nhau. Bạn sẽ học cách nhìn mọi thứ từ nhiều góc độ, và gợi ý những cách giải quyết khác nhau dựa trên những gì bạn đã học. Với việc liên tục giải quyết nhiều vấn đề và kinh nghiệm trong việc hướng dẫn người khác thực hiện, bạn sẽ nâng cao kiến thức và kỹ năng của mình.
Đây là giai đoạn việc chơi guitar của bạn đủ tốt để bạn có thể bắt đầu để giúp đỡ người khác.
Từ thông thạo đến chuyên gia: liên tục học và cập nhật kiến thức
Một chuyên gia thực sự sẽ không ngừng học tập. Họ tiếp tục tìm kiếm các phương pháp và cách tiếp cận mới cho các trường hợp khác nhau. Họ cũng suy nghĩ về những việc họ có thể làm tốt hơn, và giữ một cái nhìn chặt chẽ về những thông tin luôn thay đổi trên thế giới. Nếu bạn đã đạt đến giai đoạn này, nhưng ngừng học tập và cập nhật kiến thức, cuối cùng bạn sẽ trở về các giai đoạn trước đó.
Vào thời điểm này, bạn là một tay guitar chuyên nghiệp thực sự. Bạn sẽ đủ kiến thức và kỹ năng để có thể biểu diễn chuyên nghiệp – hoặc là một trợ lý guitar hàng đầu.
Các chuyên gia đích thực không nắm giữ kiến thức, họ khám phá và chia sẻ kiến thức
Do tác động của Internet, kiến thức không còn độc quyền nữa trong tay của các chuyên gia. Tuy nhiên, chỉ vì chúng ta có thể tìm thông tin qua Google khi gõ phím, điều này không có nghĩa là tất cả chúng ta đều trở thành chuyên gia. Các chuyên gia chính hãng vẫn cần phải trải qua 5 giai đoạn trên để tích lũy đủ kinh nghiệm, kiến thức và kỹ năng.
Bây giờ bạn đã biết những gì bạn cần làm để trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực của bạn. Thực hiện theo năm bước và làm việc theo cách của bạn để trở thành một chuyên gia thực sự.
Thanh Giang (Dịch từ lifehack.org)
